Narsistik kişilik bozukluğu; benmerkezcilik, empati eksikliği ve abartılı bir üstünlük duygusu ile karakterize kalıcı bir düşünce ve davranış kalıbından oluşan bir kişilik bozukluğudur.
Bozukluk, işlevsellik açısından kişilikte önemli bozulmalara neden olur ve buna bir dizi başka patolojik kişilik özelliği eşlik eder. Diğer kişilik bozukluklarında olduğu gibi bu durum; sosyal, aile ve iş ilişkileri dahil olmak üzere çeşitli alanlarda yaşamı olumsuz etkiler.
Semptomlar
Narsistik kişilik bozukluğu ile bağlantılı semptomların bazıları şunlardır:
- Kendisinin benzersiz veya özel olduğuna ve yalnızca aynı statüdeki diğer insanlarla ilişki kurması gerektiğine inanmak
- Sürekli dikkat, onay ve övgü ihtiyacı
- Kişinin kendi yetenekleri ve başarılarıyla ilgili abartılı hisleri
- Başkalarını kişisel kazanç için istismar etmek
- Başkalarını kıskanmak veya başkalarının onu kıskandığına inanmak
- Başkalarına karşı empati eksikliği
- Başarıya ve güce ulaşma konusunda ısrarcı fanteziler
- Güç veya başarı ile aşırı meşgul olma
- Hak kazanma duygusu ve özel muamele beklentisi
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler tipik olarak kibirli, benmerkezci ve egoist olarak tanımlanır. Kendilerini diğerlerinden üstün gördükleri için, başarılı bir yaşam tarzını yansıtan eşyalara sahip olmakta ısrar ederler.
Bu abartılı özgüvene rağmen, öz saygılarını pekiştirmek için sürekli övgü ve ilgiye ihtiyaç duyarlar. Sonuç olarak, narsistik kişilik bozukluğu olanlar genellikle kişisel bir saldırı olarak gördükleri eleştiriye karşı çok hassastırlar.
Narsisizm ve Narsistik Kişilik Bozukluğu
Narsisizm, başkalarından çok kendileriyle ilgilenenleri tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Ancak bu özelliklere sahip tüm insanların kişilik bozukluğu yoktur. Narsisistik özellikler, ergenlik döneminde olduğu gibi bazı hayat dilimlerinde yaygın görülse de, bu, insanların narsistik kişilik bozukluğuna sahip olacağı anlamına gelmez.
Teşhis
Resmi bir teşhis yalnızca nitelikli bir ruh sağlığı uzmanı (psikiyatrist veya klinik psikolog) tarafından yapılabilir ve kişinin büyük bir öüstünlük duygusu, dikkat çekme, empati ve yakınlık ile ilgili kişilerarası zorluklar dahil olmak üzere çeşitli alanlarda kişilik işlevlerinde bozukluklar göstermesini gerektirir.
Kişilik işlevindeki bozukluklar ve kişilik özelliklerinin ifadesi de zaman içinde ve farklı durumlar karşısında istikrarlı olmalıdır; bireyin kültürü, çevresi veya gelişim aşaması için tipik olmamalıdır; ve madde kullanımının doğrudan etkisinden veya genel bir tıbbi durumdan kaynaklanmamalıdır.
Görülme Sıklığı
Bilimsel araştırmalara dayalı tahminler yetişkinlerin yaklaşık %9,1’inin yaşam boyu en az bir tür kişilik bozukluğu yaşadığını öne sürüyor. Daha eski tahminler, yetişkinlerin %6,2’sinin spesifik olarak narsistik kişilik bozukluğu yaşadığını öne sürmekteydi, ancak daha yeni rakamlar, yaygınlık oranlarının önceden düşünülenden daha düşük olabileceğini gösteriyor.
Tahminler, yetişkinlerin %0,5 ila %5’inin narsistik kişilik bozukluğuna sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca, erkekler arasında kadınlardan daha yaygındır.
Narsistik kişilik bozukluğunun, borderline kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu ve histriyonik kişilik bozukluğu gibi diğer kişilik bozukluklarından daha az yaygın olduğu düşünülmektedir .
Nedenleri
Kesin neden bilinmemekle birlikte, araştırmacılar bozukluğa katkıda bulunabilecek bazı faktörler belirlemişlerdir. Bazı erken yaşam deneyimlerinin narsisistik kişilik bozukluğuna katkıda bulunduğu düşünülmektedir:
- İstismar veya travma
- Aşırı övgü almak
- Doğru davranışları pekiştiren bir ortamın olmaması
- Ebeveynlerin aşırı hoşgörüsü
- Güvenilmez – tutarsız ebeveynlik tarzı
Kesin nedenler muhtemelen karmaşık ve çeşitli olsa da, genetik ve biyolojinin de önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir.
Türleri
Narsistik kişilik bozukluğunun farklı varyasyonları arasında ayrım yapılmazken, semptomların ifadesinin önemli ölçüde değişebileceğine dair kanıtlar vardır. Bazı araştırmacılar, narsistik kişilik bozukluğunun en az iki ayırt edilebilir alt türü olduğunu öne sürmüşlerdir:
- Görkemli, açık narsisizm; cesaret, kibir ve üstünlük taslayan kişilik özellikleriyle karakterizedir. Bu tür narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişilerin empatiden yoksun olmaları, agresif davranmaları, başkalarını sömürmeleri ve teşhirci davranışlarda bulunmaları daha olasıdır.
- Savunmacı, gizli narsisizm; aşırı duyarlılık ve savunmacılıkla karakterizedir. Bu tür narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler onay isteyebilir, ancak verilmediği takdirde sosyal olarak geri çekilebilir. Ayrıca düşük benlik saygısı yaşayabilirler.
Hipervijilant (hassas) ve yüksek işlevli narsisizm, diğer önerilen alt tiplerdir. Hipervijilant tipteki insanlar utanç ile aşırı duyarlılık yaşayan ve duyguları kolayca incinen kişiler olarak tanımlanır. Yüksek işlevli tipte olanlar, empati, yetkinlik ve benmerkezcilik üzerine odaklanan konularda çoğunlukla normal göründükleri şeklinde tanımlanmaktadır.
Tedavi
Bu bozukluğa sahip kişiler nadiren tedavi arayışına girerler. Bireyler genellikle aile üyelerinin teşvik etmesiyle veya depresyon gibi bozukluklardan kaynaklanan semptomları ortadan kaldırmak için tedaviye başlarlar.
Terapi özellikle narsistik kişilik bozukluğuna sahip insanlar için zor olabilir çünkü genellikle bozukluğu kabul etmek istemezler.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip insanların davranışlarını daha iyi anlamalarına, daha tutarlı bir benlik duygusu oluşturmalarına ve davranışlarını daha iyi yönetmelerine yardımcı olabilecek tedaviler vardır. Bunlar şunları içerir:
- Bireysel psikodinamik psikoterapi, narsisistik kişilik bozukluğunu tedavi etmek için etkili bir şekilde kullanılabilir, ancak süreç potansiyel olarak zor ve uzun olabilir.
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT), genellikle bireylerin yıkıcı düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olmak için etkilidir. Tedavinin amacı çarpık düşünceleri değiştirmek ve daha gerçekçi bir öz benlik imajı yaratmaktır.
- İlaçlar, genellikle uzun vadeli değişim için etkisizdir, ancak bazen anksiyete veya depresyon semptomlarını tedavi etmek için kullanılır.
Başa Çıkma
Narsistik kişilik bozukluğu olan bir kişiyle ilişkisi olan kişiler, sevdiklerinin eylemleriyle başa çıkmakta zorlanabilir. Narsistik kişilik bozukluğu olan insanlar tutarlı bir benlik duygusuna sahip değildirler, bu yüzden genellikle başkalarının dikkatini, saygısını veya sevgisini kazanmak için tasarlanmış zararlı veya istismarcı davranışlarda bulunurlar.
Tanıdığınız birinin narsistik kişilik bozukluğu varsa, davranışlarını anlamanızı ve bunlarla başa çıkmanızı kolaylaştırabilecek yapabileceğiniz bazı şeyler vardır:
- Narsistik davranışları tanımayı öğrenin. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler, başkalarının duygu ve eylemlerini manipüle etmek için kötü niyetli eylemlerde bulunabilirler. Bu davranışları nasıl tanıyacağınızı bilmek, onlarla daha etkili bir şekilde başa çıkmanın ilk adımıdır.
- Net sınırlar belirleyin. Karşınızdaki kişinin size kızgın, taciz edici veya aşırı davranışlarda bulunmasına izin vermeyin. Sınırlar belirleyin ve ilişkiyi sonlandırmak anlamına gelse bile bunları uygulamaya istekli olun.
- Başkalarıyla konuşun. Bazen, taciz edici davranışları, ilişkiniz içerisinde sıradanlaştıklarında tanımak zor olabilir. İlişkinizin dinamiklerini anlamanıza yardımcı olacak arkadaşlara, aile üyelerine veya bir terapiste sahip olmak, narsistik kişilik bozukluğu olan kişinin çizgiyi ne zaman aştığını daha iyi tanımlamanıza yardımcı olabilir.
Son olarak; narsistik kişilik bozukluğu olan yakınınızı durumu için tedavi görmeye teşvik edin. Bununla birlikte, narsistik kişilik bozukluğu olan birçok insanın asla tedavi istemediğini kabul edin. Diğer kişi yardım almayı reddederse, kendiniz bir psikiyatrist veya klinik psikologla konuşmayı düşünün. Bir klinik psikolog, ilişkiden zarar gören özgüveninizi yeniden inşa etmenize yardımcı olabilir.
