Sınır kişilik bozukluğu (BKB), dengesiz ruh halleri, duygularda hızlı dalgalanmalar, ilişkiler ve davranışlarda tutarsızlıklarla karakterize ciddi bir psikolojik rahatsızlıktır.
Kişilik bozuklukları, ergenlik döneminde veya erken yetişkinlikte başlayan, yıllarca devam eden ve tedavi edilmediğinde büyük sıkıntılara neden olabilen psikolojik durumlardır. Neyse ki, BKB için hedeflenen doğru tedaviler bu rahatsızlıkla başa çıkmada önemli ölçüde yardımcı olmaktadır.
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu’nun Semptomları
BKB, genellikle hayattan alınan zevki azaltır, ilişkilerde, işte veya okulda sorunlar yaratıp mutluluğu azaltır. Kişilerarası ilişkilerde, insanın kendine bakışında, duygularda, davranışlarda ve düşüncede belirgin ve önemli problemler görülür. Bunları şöyle özetleyebiliriz:
- Davranışlar : BKB, çılgınca alışveriş yapmak, aşırı miktarda alkol içmek veya uyuşturucu kullanmak, rastgele veya riskli cinsel ilişkilere girmek, aşırı yemek yemek gibi riskli ve dürtüsel davranışlarda bulunma eğilimiyle ilişkilidir Ayrıca, BKB’li kişiler, kendini yaralama ve intihara teşebbüs gibi kendine zarar verme davranışlarına daha yatkındır.
- Duygular : Duygusal istikrarsızlık, BKB’nin temel bir özelliğidir. Bireyler, hızlı ruh hali değişimleri olan duygusal bir salıncak üzerindeymiş gibi hissederler (yani, birkaç dakika içinde iyi hissetmekten aşırı derecede keyifsiz veya hüzünlü hissetmeye geçebilirler). Ruh hali değişiklikleri dakikalardan günlere kadar sürebilir ve genellikle yoğundur. Öfke, kaygı ve boşluk hissi de yaygındır.
- İlişkiler: BKB’li insanlar, sevdikleriyle sık sık çatışmalar, tartışmalar ve ayrılıklarla karakterize yoğun ilişkilere sahip olma eğilimindedir. BKB’de sevdikleri tarafından terk edilme korkusu ve gerçek ya da hayali terk edilmekten kaçınma girişimleri görülür. Bu yüzden genellikle başkalarına güvenmekte güçlük çekerler.
- Benlik algısı: BKB’li bireyler, benlik algılarının istikrarını sağlamakla ilgili zorluklar yaşarlar. Kendileri hakkındaki düşünceleri birçok iniş ve çıkışlar içerir. Bir an kendileri hakkında çok iyi düşüncelere sahipken, hemen ertesinde kendilerini kötü, hatta çirkin hissedebilirler.
- Stresle anında olan değişiklikler: Stres koşulları altında, BKB’li kişilerde paranoid düşünceler (örneğin, başkalarının onlara zarar vermeye çalıştığını düşünme), boşlukta hissetme, uyuşma veya sanki gerçekten vücutlarında değilmiş gibi hissetme ortaya çıkabilir.
BKB’li herkes her semptomu yaşamaz. Bazı kişilerde birkaç tane olabilirken, diğerleri bu semptomların çoğunu yaşayabilir.
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu’nun Teşhisi
BKB, kişinin semptomlarını değerlendirerek ve tıbbi geçmişini gözden geçirerek teşhis edilir. Psikiyatri uzmanı ayrıca semptomlara katkıda bulunabilecek tıbbi hastalıkları ekarte etmek için fizik muayene ve laboratuar testleri yapabilir.
BKB teşhisi konulabilmesi için, bireyin çeşitli bağlamlarda aşağıdaki semptomlardan beş veya daha fazlasını yaşaması gerekir:
- Terk edilmekten kaçınma çabaları
- Duygusal istikrarsızlık
- Boşluk duyguları
- Kimlik bozuklukları
- Dürtüsel davranışlar
- Uygunsuz, yoğun öfke
- Kararsız kişilerarası ilişkiler
- İntihar veya kendine zarar verme davranışları
- Geçici paranoid veya dissosiyatif semptomlar
Bir psikiyatrist veya klinik psikolog, benzer semptomlara neden olabilecek zihinsel sağlık koşullarını değerlendirerek ekarte edecektir. Buna bipolar bozukluk, histrionik kişilik bozukluğu ve narsisistik kişilik bozukluğu dahildir.
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu’nun Nedenleri
Çoğu psikolojik bozukluk gibi, BPD’nin kesin nedeni bilinmemektedir.
Bununla birlikte, doğanın (biyoloji veya genetik) ve yetiştirmenin (çevre) değişik kombinasyonlarının rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
Riski artırabilecek faktörler şunlardır:
- Beyin yapısı: BKB’li bireylerde, özellikle beynin dürtü kontrolünü ve duygusal düzenlemeyi etkileyen bölümlerinde beyin yapısı ve işlevinde farklılık olduğuna dair kanıtlar vardır. Bununla birlikte, bu farklılıkların BKB’ye sahip olmanın bir sonucu olup olmadığı veya sebebinin bir parçası olup olmadığı hala belirsizdir.
- Aile öyküsü : BKB’li bir ebeveyne veya kardeşe sahip olmak da durumu yaşama riskini artırabilir.
- Olumsuz deneyimler BKB teşhisi konan birçok kişi çocukluk çağı istismarı, travma ya da ihmal yaşamıştır veya erken yaşta bakıcılarından ayrılmıştır. Bununla birlikte, BKB’li tüm insanlar bu çocukluk deneyimlerinden birine sahip değildir ve tersine, bunlara sahip olan birçok insanda BKB ortaya çıkmaz.
Bir risk faktörünün neden ile aynı şey olmadığını unutmayın: Sırf risk faktörlerine sahip olmak BKB olunacağı anlamına gelmez, tıpkı bu risk faktörlerine sahip olmayan insanların bunu yaşayabileceği gibi…
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu’nun Tedavisi
Bir zamanlar uzmanlar BKB’nin tedaviye yanıt verme ihtimalinin düşük olduğuna inansa da, araştırmalar BKB’nin tedavi edilebilir olduğunu göstermiştir. Bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak çok önemlidir, çünkü tutarlı ve etkili bir tedavi ile daha az semptomla daha iyi bir yaşam kalitesine ulaşılabilir.
BKB, riskli davranış, kendine zarar verme ve intihar ile ilişkili olduğundan, tedavi bu davranışları azaltmaya yardımcı olur. BKB konusunda uzmanlaşmış bir psikiyatrist veya klinik psikolog ile özellikle BKB’yi hedefleyen tedaviler oldukça etkili olmaktadır.
Genel olarak tedavi seçenekleri şunları içerir:
- Psikoterapi: BKB için standart tedavidir. BKB’yi hedefleyen psikoterapi örnekleri arasında bilişsel-davranışçı terapi (BDT), şema terapi, diyalektik davranış terapisi (DBT) ve psikodinamik temelli terapiler yer alır. Terapist bazen aile, arkadaşlar veya kişinin tanıdığı diğer insanlarla da görüşmek isteyebilir.
- İlaç tedavisi: Psikiyatri uzmanı, depresyon veya ruh hali değişiklikleri gibi belirli semptomların tedavisine yardımcı olmak için ilaç önerebilir.
- Diğer tedaviler: Özellikle kriz zamanlarında hastaneye yatış veya daha yoğun tedaviler gerekli olabilir.
BKB’nin semptomları, iş , okul, ilişkiler ve fiziksel sağlık gibi çeşitli alanları etkileyebilir, bu yüzden tedavi çok önemlidir. BKB’nin neden olabileceği engellere rağmen, BKB’li birçok kişi tedavi planlarına sadık kaldıklarında normal, tatmin edici hayatlar sürerler.
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu İle Başa Çıkma
BKB’niz varsa, bu rahatsızlıkla baş etme yeteneğinizi geliştirmeye yardımcı olacak, yapabileceğiniz şeyler vardır. Yaşam kalitenizi artırabilecek adımlar şunları içerir:
- Uygun tedaviyi arayın: Kendinizin veya sevdiğiniz birinin BKB olabileceğini düşünüyorsanız, klinik psikolog veya psikiyatrist gibi lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmeniz en önemli adımdır.
- Teşhis koyma işini uzmana bırakın: BKB semptomlarının çoğunun herkesin zaman zaman deneyimlediği semptomlar olduğunu hatırlamak önemlidir. Ayrıca, BKB’nin bazı semptomları diğer zihinsel ve fiziksel rahatsızlıklarla örtüşmektedir. Yalnızca uzman bir klinik psikolog veya psikiyatrist BKB’yi teşhis edebilir.
- Bir tedavi planı üzerinde doktorunuzla veya tklinik psikoloğunuzla birlikte çalışın: İyi haber, teşhis konulduğunda umut olduğudur. Klinik psikoloğunuz veya doktorunuz; psikoterapi, ilaçlar veya diğer tedavileri içerebilecek bir eylem planı belirlemenize yardımcı olacaktır.
- Tedavi planınıza sadık kalın: Araştırmalar iyi, devamlı ve tutarlı tedavi ile BKB semptomlarının önemli ölçüde azaltılabileceğini göstermiştir. Bir çok BKB teşhisi konan kişi, tedavi ile birlikte bozukluk kriterlerini karşılamayacak seviyeye gelir, yani iyileşir.
- Kendinize zaman tanıyın: Nedenleri net olmasa da, BKB semptomları orta yaşta azalma eğilimindedir ve birçok insan 40 yaş civarında iyileşmeye başlar.
