Akran baskısı denince genellikle akla ergenlik dönemi gelir; gençlerin arkadaş çevrelerinin etkisiyle aldıkları kararlar, giydikleri kıyafetler veya sosyal ortamlarda sergiledikleri davranışlar akran baskısının tipik örnekleridir. Ancak, bu durum sadece gençlere özgü değildir. Yetişkinler de akran baskısına maruz kalabilir ve bu baskı, yaşamlarının farklı alanlarında önemli kararlar almalarına etki edebilir. Bu yazıda, akran baskısının yetişkinlerde nasıl tezahür ettiğini ve bu durumla başa çıkmanın yollarını bilimsel temellere dayanarak ele alacağız.
Akran Baskısı Nedir?
Akran baskısı, bireyin sosyal çevresi tarafından belli bir davranışı benimsemesi ya da belirli bir karar alması yönünde hissedilen doğrudan veya dolaylı bir zorlamadır. Bu baskı, bireyin kabul görme, sosyal statüsünü koruma veya dışlanma korkusuyla belirli normlara uymasını sağlar (Steinberg & Monahan, 2007). Akran baskısı genellikle gençlik dönemine atfedilse de, yetişkinler arasında da yaygındır ve kişinin mesleki, sosyal veya kişisel hayatında etkili olabilir.
Yetişkinlerde Akran Baskısının Görünümleri
Yetişkinler, akran baskısına farklı şekillerde maruz kalabilir. Bu baskı, iş ortamında, sosyal çevrede veya aile içinde çeşitli biçimlerde kendini gösterebilir.
- İş Yerinde Akran Baskısı: Çalışma ortamında, meslektaşların beklentileri veya çalışma kültürü nedeniyle bireyler, istemedikleri halde belirli davranışları sergilemek zorunda kalabilirler. Bu, aşırı çalışma saatleri, etik olmayan uygulamaları kabul etme veya grup kararlarına uymak gibi durumlar olabilir (Sims & Keenan, 1998).
- Sosyal Çevrede Akran Baskısı: Arkadaş grupları, bireylerin sosyal etkinliklere katılma, belirli bir yaşam tarzını benimseme veya popüler olan eğilimlere uyma konusunda baskı yapabilir. Özellikle sosyal medyanın etkisiyle, bireyler sosyal statülerini korumak için bu tür baskılara boyun eğebilirler (Chou & Edge, 2012).
- Aile Baskısı: Aile içinde, özellikle geniş ailelerde, bireyler evlilik, çocuk sahibi olma, kariyer seçimleri gibi konularda baskı altında hissedebilirler. Bu baskı, aile beklentilerine uyma zorunluluğundan kaynaklanabilir (Galinsky, 1999).
Yetişkinlerde Akran Baskısının Etkileri
Akran baskısı, yetişkinler üzerinde de çeşitli olumsuz etkiler yaratabilir. Bu etkiler, bireyin psikolojik sağlığı, özgüveni ve genel yaşam doyumunu etkileyebilir.
- Stres ve Anksiyete: Sürekli olarak başkalarının beklentilerini karşılama çabası, stres ve anksiyete seviyelerini artırabilir. Bu durum, uzun vadede tükenmişlik hissine ve hatta depresyona yol açabilir (Markway et al., 2012).
- Karar Almada Zorluklar: Akran baskısı altında kalan bireyler, kendi değerleri ve inançları doğrultusunda karar almakta zorlanabilirler. Bu da karar alma süreçlerinde kararsızlığa ve pişmanlık duygusuna neden olabilir (Gardner & Steinberg, 2005).
- Kimlik ve Özgünlük Kaybı: Sürekli olarak başkalarının beklentilerine göre hareket etmek, bireyin kendi kimliğini ve özgünlüğünü kaybetmesine yol açabilir. Bu durum, bireyin kendi değerlerine ve yaşamına yabancılaşmasına neden olabilir (Kernis & Goldman, 2006).
Akran Baskısıyla Baş Etme Yolları
Yetişkinlerin akran baskısıyla başa çıkabilmeleri için bazı stratejiler geliştirmeleri önemlidir:
- Kendi Değerlerinizi Bilin: Kendi değerlerinizi ve inançlarınızı net bir şekilde tanımlayın. Bu, başkalarının beklentilerine göre değil, kendi doğrularınıza göre hareket etmenizi sağlar (Schwartz, 1992).
- Sağlıklı Sınırlar Koyun: Sosyal çevrenizde ve iş hayatınızda sağlıklı sınırlar koymak, akran baskısına karşı direnç geliştirmenizi sağlar. Bu sınırlar, başkalarının sizin üzerinizde fazla etki kurmasını engeller (Cloud & Townsend, 1992).
- Karar Alma Süreçlerinde Bilinçli Olun: Karar alırken başkalarının beklentilerini değil, kendi ihtiyaçlarınızı ve arzularınızı ön planda tutun. Bilinçli karar alma, uzun vadede daha tatmin edici sonuçlar elde etmenizi sağlar (Janis, 1972).
Psikolojik Destek Almak
Akran baskısı, yetişkin yaşamında da etkili olabilir ve bu baskıyla başa çıkmak zorlayıcı olabilir. Profesyonel yardım almak, bu süreçte size destek olabilir. Daha fazla bilgi ve randevu için bu adrese başvurabilirsiniz.
Unutmayın, akran baskısı sadece gençlere özgü değildir. Yetişkinler olarak da, bu baskıya maruz kalabiliriz ve önemli olan, bu baskıyla başa çıkmayı öğrenmek ve kendi değerlerimiz doğrultusunda yaşamımızı sürdürmektir.
Kaynakça
- Chou, H. T. G., & Edge, N. (2012). “They are happier and having better lives than I am”: The impact of using Facebook on perceptions of others’ lives. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15(2), 117-121.
- Cloud, H., & Townsend, J. (1992). Boundaries: When to say yes, how to say no to take control of your life. Zondervan.
- Gardner, M., & Steinberg, L. (2005). Peer influence on risk-taking, risk preference, and risky decision-making in adolescence and adulthood: An experimental study. Developmental Psychology, 41(4), 625-635.
- Galinsky, E. (1999). Ask the children: What America’s children really think about working parents. Quill.
- Janis, I. L. (1972). Victims of groupthink: A psychological study of foreign-policy decisions and fiascoes. Houghton Mifflin.
- Kernis, M. H., & Goldman, B. M. (2006). A multicomponent conceptualization of authenticity: Theory and research. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 38, pp. 283-357). San Diego, CA: Academic Press.
- Markway, B. G., Carmin, C. N., Pollard, C. A., & Flynn, T. (2012). Dying of embarrassment: Help for social anxiety and phobia. New Harbinger Publications.
- Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 25, pp. 1-65). Academic Press.
- Sims, R. L., & Keenan, J. P. (1998). Predictors of external whistleblowing: Organizational and intrapersonal variables. Journal of Business Ethics, 17(4), 411-421.
- Steinberg, L., & Monahan, K. C. (2007). Age differences in resistance to peer influence. Developmental Psychology, 43(6), 1531-1543.
